De warmtepomp leek de logische opvolger van de ouderwetse gasketel, maar er dreigt een flinke deuk in dit duurzame imago te komen. ‘Berekeningen gooien milieuscores totaal overhoop’
Nieuw onderzoek wijst uit dat de warmtepomp veel vervuilender is dan gedacht. De onafhankelijk rekenmeester Stichting Nationale Milieudatabase (NMB) heeft zijn milieunormen nu tijdelijk aangepast om te zorgen dat bouwers toch warmtepompen mogen blijven installeren zonder de wet te overtreden.
NMD stelt de rekenmethode vast die bouwers hanteren om binnen de milieuregels van het Bouwbesluit te vallen. Voor alle onderdelen van een woning wordt de druk op het milieu bepaald, van CO2-uitstoot tot het effect op de ozonlaag.
Nu blijkt dat naar de warmtepomp nooit goed onderzoek is gedaan. Die gegevens zitten nu wel in „een actualisatie van de milieudata”, meldt NMD. „Het koudemiddel en de elektronica waren nog niet in de milieudata verwerkt. Bovendien was de milieubelasting berekend met een type warmtepomp dat inmiddels niet meer representatief was voor de markt”, aldus de NMB. Warmtepompen werken met enige liters koudemiddel, een chemische stof die snel kan afkoelen en opwarmen.
De warmtepomp moet dus eigenlijk veel zwaarder gaan meetellen in de berekening van de milieubelasting van een huis. NMD zegt niet precies hoeveel zwaarder, wel dat bouwers dan in de knel zouden komen met milieuvoorschriften. „Op basis van de geactualiseerde data is het voor de markt lastiger om een warmtepomp in een project toe te passen.
Milieuscore
De nieuwe berekeningen gooien de milieuscores voor het bouwen van woningen totaal overhoop’’, zegt directeur Mantijn van Leeuwen van NIBE, dat gespecialiseerd is in bouwmilieudata. Hij is ook lid van de technische commissie van het NMD. „Het effect is heel groot”, zegt Van Leeuwen. „Op een grondgebonden woning, zoals een tussenwoning, zou een warmtepomp een bijdrage geven van 0,4. Dat is ongelofelijk veel meer dan we ooit hebben gedacht.”
Ter vergelijking: een woning mag op basis van de rekenregels van NMD maximaal een milieuscore van 0,8 hebben om te voldoen aan het Bouwbesluit. De warmtepomp slokt dus de helft van de maximale milieubelasting van een woning op. Minister Hugo de Jonge (Woning) wil het maximum van 0,8 zelfs nog verder terugdringen, naar 0,5.
Geitenpaadje
Om de bouw niet plat te leggen heeft NMD in overleg met brancheorganisaties en het ministerie van Binnenlandse Zaken een ‘geitenpaadje’ bedacht, zoals Van Leeuwen het noemt. Door de invoering van een ‘tijdelijke verrekenfactor’ worden de rekenregels omzeild en kunnen kunnen installateurs en bouwers toch binnen de milieuregels blijven.
„Met de toepassing van de verrekenfactor blijft het mogelijk de warmtepomp in te zetten ”, zegt NMD-directeur Jan-Willem Groot. „Voor de markt kunnen er problemen ontstaan als we de milieudata van warmtepompen zomaar aanpassen. Wij willen het probleem niet zomaar even bij de leveranciers van warmtepompen neerleggen.”
Van Leeuwen ziet een parallel met de tijdelijke bouwvrijstelling in de stikstofaffaire, die door de Raad van State werd afgeschoten. „Ik denk niet dat we het zo moeten doen. Bij stikstof zijn ook geitenpaadjes bewandeld, dat werkt niet. Ik denk dat we het beest in de ogen moeten kijken en beter hard kunnen gaan werken aan een oplossing. Dit voelt niet goed. Die eis van 0,8 staat ook gewoon in het Bouwbesluit. We moeten daarmee omlaag voor het milieu.”
Volgens Van Leeuwen ligt de oplossing in de verbetering van warmtepompen. „Bijvoorbeeld door de levensduur te verlengen en andere materiaalsoorten te bedenken. Je wil graag dat het circulair wordt. Maar dat kan inderdaad wel vertraging opleveren in de bouw.
Een van de redenen waarom de warmtepomp zo’n impact heeft op de milieuscore van een woning, is de beperkte levensduur van vijftien jaar. Dit terwijl voor een woning wordt gerekend met een levensduur van 75 jaar. Van Leeuwen: „Die warmtepomp moet dus vijf keer worden meegeteld. Er zit heel wat installatietechniek omheen en best veel hoogwaardige materialen. Een gewone cv is toch een stuk kleiner en met minder materialen.”
Techniek Nederland
Techniek Nederland en de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie FME staan achter de invoering van de tijdelijke verrekenfactor. Volgens voorzitter Doekle Terpstra van Techniek Nederland geeft de milieuscore van warmtepompen sowieso een onvolledig beeld. „De score geeft alleen de milieubelasting van materialen aan en laat de energieprestatie volledig buiten beschouwing”, stelt hij. „Dankzij de warmtepomp verbruiken nieuwbouwwoningen helemaal geen aardgas meer en daalt de CO2-uitstoot met de helft. Daarmee leveren warmtepompen een onmisbare bijdrage aan het behalen van de klimaatdoelstellingen.”
Ook NMD-directeur Groot hoopt dat warmtepompen niet uit beeld raken. „Vanuit het oogpunt van duurzaamheid zou ik het een probleem vinden als daardoor de warmtepomp niet meer wordt toegepast. Uiteindelijk leveren de warmtepompen een belangrijke bijdrage aan de vermindering van de CO2-uitstoot.” In april wil NMD met een update komen.
